Z sercem na dłoni. Budujemy empatię u dzieci poprzez zabawę

Wymiana spojrzeń, dotyk, reakcja na uśmiech - te proste gesty są fundamentem, na którym budowana jest zdolność do empatii naszych dzieci, kształtująca się już od momentu narodzin. W tym procesie nieodzowne jest wsparcie bliskich. Ale jak to zrobić?

Zrozumienie procesu rozwijania się empatii u dzieci jest fascynującym zagadnieniem z zakresu psychologii rozwojowej, stanowiącym cenne źródło wiedzy dla rodziców i opiekunów. Wiedza ta pozwala im lepiej wspierać swoje dzieci w odkrywaniu świata emocji, a także w budowaniu fundamentów dla przyszłych relacji społecznych swoich pociech. Jak można wpleść ten proces w zabawę, tworząc tym samym solidne podstawy emocjonalnego i społecznego rozwoju dzieci?

Empatia już od pierwszych chwil życia

Empatia, rozumiana jako zdolność do odczuwania i rozumienia emocji innych, jest jednym z najważniejszych etapów w rozwoju emocjonalnym dziecka. Proces ten rozpoczyna się niemal natychmiast po narodzinach, gdy pierwsze interakcje z rodzicami kształtują podstawy percepcji emocjonalnej.

Początkowo empatia manifestuje się w bardzo prostych reakcjach – na przykład niemowlę może zacząć płakać, słysząc płacz innego dziecka. To instynktowna reakcja, która z czasem ewoluuje w bardziej złożone formy współodczuwania.

W miarę dorastania, dzieci zaczynają dostrzegać subtelniejsze sygnały emocjonalne i uczą się, jak ich działania wpływają na innych. Rodzice i opiekunowie, poprzez codzienne czynności, takie jak wspólne zabawy, czytanie książek czy rozmowy o emocjach – mają niepowtarzalną okazję, aby zaszczepić i pielęgnować u swoich dzieci zrozumienie i troskę o uczucia innych.

Rola dorosłych. Przewodnicy po świecie emocji

Jako dorośli mamy nie tylko przywilej, ale i obowiązek bycia dla dzieci przewodnikami w skomplikowanym świecie emocji. Nasze własne reakcje na różnorodne sytuacje życiowe są dla nich świetnymi lekcjami empatii. Dzieci, jak małe gąbki, chłoną wszystko, co widzą i słyszą, dlatego tak istotne jest, byśmy byli świadomi tego, co przekazujemy poprzez nasze słowa, gesty, a nawet przez samą naszą obecność.

Empatię można rozwijać poprzez modelowanie zachowań. Jeśli dziecko widzi, że jego rodzic reaguje z troską na czyjś smutek, uczy się, że troska o emocje innych jest ważna. Proste czynności, takie jak podziękowanie komuś za pomoc czy wyrażenie zrozumienia dla frustracji innej osoby, mogą być idealnymi przykładami dla małych obserwatorów. Co więcej, aktywne uczestnictwo dorosłych w zabawie, podczas której emocje są wyraźnie eksplorowane i nazwane, skutecznie buduje dziecięce fundamenty empatii. Razem opowiadając historie i bawiąc się w odgrywanie ról, dzieci uczą się rozumieć i odczuwać emocje innych, co jest kluczowym elementem w budowaniu głębokich i trwałych relacji międzyludzkich.

Ostatecznie, rola nas - dorosłych w rozwijaniu empatii u dzieci jest nie do przecenienia. To my jesteśmy ich pierwszymi nauczycielami i przewodnikami w nauce, jak być troskliwymi i wyrozumiałymi członkami rodziny czy grupy społecznej.

Zabawy, które uczą empatii

Naśladowanie sytuacji społecznych w zabawie jest szczególnie wartościowe, ponieważ pozwala dzieciom eksperymentować z różnymi rolami i perspektywami w bezpiecznym, kontrolowanym środowisku. Odgrywając scenki z życia rodzinnego, żłobka, placu zabaw czy nawet wcielając się w ulubione postaci z bajek i odtwarzając sytuacje z ich udziałem, dzieci uczą się identyfikować emocje innych, a także odkrywają skutki swoich działań w społecznym kontekście. To pomaga im zrozumieć, że każda akcja wywołuje reakcję, a każde zachowanie wpływa na innych – to  fundamentalne prawdy, które są niezbędne w budowaniu empatii.

Lalki, pluszaki czy klocki, pozwalają kreować nieskończoną liczbę scenariuszy, w których emocje odgrywają centralną rolę. Dziecko, opiekując się lalką, uczy się troski i rozwija empatię, próbując zrozumieć, czego zabawka może potrzebować – jedzenia, snu albo pocieszenia. Podobnie, budując z klocków dom dla rodziny zwierzątek, młody człowiek intuicyjnie uczy się, jak zapewnić im bezpieczeństwo i komfort.

Dodatkowo, zabawki mogą służyć jako narzędzie do wyrażania własnych uczuć i emocji. Wcielając się w ulubioną postać, dzieciom łatwiej jest  opowiedzieć lub pokazać, smutek, złość albo strach. To nie tylko pomaga w rozwoju empatii, ale także w budowaniu samoświadomości emocjonalnej i zdolności do radzenia sobie z trudnymi uczuciami. Tutaj także nieoceniona jest obecność rodzica podczas zabawy i wytłumaczenie, dlaczego czasem pojawiają się złe emocje i jak sobie z nimi radzić.

Misja empatia z klockami LEGO^® DUPLO^®

Dzięki swojej prostocie i wszechstronności, klocki LEGO DUPLO umożliwiają naszym pociechom eksplorowanie różnorodnych sytuacji życiowych poprzez zabawę, rozwijając przy tym troskę, współczucie i współodczuwanie.

Dzieci, bawiąc się zestawami klocków LEGO DUPLO tworzą własne małe światy, w których mogą naśladować i poznawać różne aspekty życia codziennego i społecznego. A my – rodzice, tworząc odpowiednie scenariusze zabawy, dajemy im okazję do rozwijania empatii i wrażliwości.

Przykłady opiekuńczych zabaw z klockami LEGO DUPLO

Dzień w gospodarstwie z zestawem LEGO DUPLO Opieka nad zwierzętami na farmie (10416)

Zestaw LEGO DUPLO Opieka nad zwierzętami na farmie zaprasza dzieci do zajęcia się uroczą gromadką zwierząt gospodarskich, wśród których znajduje się koń, owca, kot, krowa, cielątko i kura - każde wymagające unikalnej troski i uwagi. Oto kreatywne scenariusze zabawy, które warto wdrożyć:

• Domki dla zwierzątek. Dzieci mogą rozpocząć przygodę od stworzenia przestrzeni dla każdego zwierzęcia. Kurnik dla kury, stajnia dla konia i przytulne miejsce dla owcy i kota - każde z nich ma swój przytulny, bezpieczny zakątek.
• Karmienie krowy jabłkami i konia sianem, staje się praktyczną lekcją na temat podstawowych potrzeb. To doskonała okazja do nauki o odpowiedzialności i konieczności zapewnienia zwierzętom odpowiedniej opieki.
• Wizyta weterynarza. Dzieci mogą też bawić się w wizyty weterynarza, sprawdzając zdrowie każdego zwierzęcia. Jeśli konik źle się czuje, możemy go zbadać i otoczyć troską. To świetna sposobność do wprowadzenia pierwszych nauk o zdrowiu, dobrostanie i troskliwości.

Misja ratunkowa dla pszczół z zestawem LEGO DUPLO Opieka nad pszczołami i ulami (10419)Zestaw LEGO DUPLO Opieka nad pszczołami i ulami skupia się na edukacji przyrodniczej, przekazując ważne lekcje o roli pszczół w naszym ekosystemie. Oto przykłady kreatywnych zabaw:

• Budowa ula. Rozpoczynając od konstrukcji ula, dzieci uczą się jak wygląda życie pszczół, gdzie mieszkają i dlaczego są pożyteczne
• Pielęgnacja roślin. "Sadzenie" kwiatów wokół ula z kolorowych klocków daje wiedzę o potrzebach pszczół. Można pokazać dzieciom jak ważne jest tworzenie przyjaznych tym owadom przestrzeni, by wspierać ich prace i pomagać im wytwarzać miód.
• Rola pszczół w produkcji żywności. Podczas tej zabawy, rodzice mają okazję wyjaśnić, dlaczego bez pracy pszczół wiele owoców, warzyw i kwiatów nie byłoby w stanie rosnąć. To pomaga dzieciom zrozumieć zależności w naturze i znaczenie troski o środowisko naturalne.

Kluczową rolę w każdej z zabaw odgrywa zaangażowanie i kreatywność dziecka, wspierane przez rodzica. Dzięki takim interaktywnym aktywnościom, dzieci uczą się o odpowiedzialności za inne istoty i środowisko naturalne, w którym żyją, rozwijając empatię i zdolność do rozumienia potrzeb innych.

Zabawa to poważna sprawa

Zabawa jest nieodłącznym elementem dzieciństwa, ale jej rola wykracza daleko poza prostą rozrywkę. Taka, która angażuje wyobraźnię i kreatywność dzieci, pełni kluczową rolę w ich emocjonalnym i społecznym rozwoju. Kiedy dzieci bawią się, uczą się rozumienia świata wokół siebie, w tym złożoności ludzkich emocji i społecznych interakcji. Zabawa oferuje bezpieczne środowisko, w którym mogą eksplorować różne role, rozwiązywać problemy  rozumieć swoje emocje i rozwijać empatię.

Rodzice i opiekunowie, angażując się w zabawy swoich dzieci, mają niepowtarzalną okazję do wzmacniania więzi emocjonalnych. Wspólna zabawa to czas, kiedy można uczyć przez naśladownictwo, pokazując, jak ważne są troska, uwaga i wzajemny szacunek. To także idealny moment na wpajanie wartości, takich jak empatia i zrozumienie dla innych, które są fundamentem zdrowych relacji międzyludzkich.

Ponadto, nauka poprzez zabawę jest jedną z najskuteczniejszych metod edukacji, zanim dziecko pójdzie do przedszkola. Dzieci najlepiej przyswajają wiedzę, kiedy są zaangażowane w działanie, które ich interesuje i bawi. Przez zabawę, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, dzieci uczą się zależności przyczynowo-skutkowych, rozpoznawania i nazywania emocji, a także radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.