Czym jest laktacyjne zapalenie piersi. Jakie są objawy i jak go uniknąć?

Karmienie piersią uważane jest za najzdrowszy sposób żywienia dzieci. Mleko mamy stanowi złoty standard żywienia maluszków, ponieważ wykazuje właściwości immunologiczne, przeciwzapalne oraz stymulujące procesy rozwojowe małego organizmu. Niestety, pomimo zalet karmienia piersią, może się wiązać z problemami zdrowotnymi, które często spotykają matki w trakcie procesu laktacji. Najczęstszym z nich jest okołoporodowe zapalenie piersi. Jak je rozpoznać, jak sobie pomóc i co zrobić, aby laktacyjnego zapalenia piersi uniknąć.

Dlaczego karmienie piersią jest tak ważne?

Korzyści płynące z karmienia piersią trudno przecenić. Mleko mamy to unikalne połączenie białek, tłuszczów, węglowodanów, minerałów, czynników wzrostu oraz przeciwciał dostosowane do potrzeb maluszka. Badania naukowe potwierdzają, że naturalny pokarm kobiecy:

• skutecznie chroni dziecko przed infekcjami wirusowymi (np. biegunką zakaźną) oraz bakteryjnymi (np. zapaleniem ucha środkowego),
• zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu oddechowego, moczowego oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet zmian nowotworowych,
• zabezpiecza przed wystąpieniem u dziecka chorób metabolicznych, jak cukrzyca czy otyłość.

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, aby zapewnić dzieciom prawidłowy rozwój i dojrzewanie, powinno karmić się je wyłącznie mlekiem mamy do ukończenia 6. miesiąca życia. Później można rozszerzać jego dietę, ale warto nadal dokarmiać piersią co najmniej do ukończenia 2. roku życia. W praktyce większość położnych zaleca jednak, aby karmić naturalnie jak najdłużej nie tylko ze względu na dziecko, ale również dobrostan mamy. Wynika to z faktu, że karmienie piersią to także liczne korzyści zdrowotne dla kobiety karmiącej – jak np. zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka piersi.

Problemy zdrowotne na drodze laktacji

Karmienie piersią to wspaniały czas zarówno dla maleństwa, jak i jego mamy. Jednak nie zawsze wszystko płynie gładko. Zdarzają się problemy, które mogą utrudnić karmienie naturalne, a czasami nawet do niego zniechęcić. Wśród najczęstszych przypadków zdarzają się:

• nawał mleczny – czyli wzmożona produkcja pokarmu, występująca zazwyczaj między 2. a 6. dniem po porodzie, której stabilizacja następuje zazwyczaj w ciągu 2 tygodni,
• niewystarczająca ilość mleka – może być związana z przemęczeniem, czy też niewłaściwą dietą ubogą w witaminy i minerały,
• bolesność brodawek sutkowych – może wynikać z uszkodzenia mechanicznego, najczęściej spowodowanego nieprawidłową techniką karmienia,
• laktacyjne zapalenie piersi.

Na czym polega laktacyjne zapalenie piersi?

Laktacyjne (czyli inaczej okołoporodowe) zapalenie piersi to stan, który najczęściej występuje u kobiet karmiących w okresie między 5. a 8. tygodniem życia dziecka. Dotyka od 2,5 do nawet 33% karmiących mam.

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia stanu zapalnego (często połączonego z zakażeniem bakteryjnym) wymienia się:

• niewłaściwe przystawianie maluszka do piersi powodujące niedostateczne ich opróżnianie,
• długie przerwy między sesjami karmienia,
• noszenie zbyt obcisłych staników,
• choroby, stres i przemęczenie,
• mechaniczne uszkodzenia brodawek,
• nagłe odstawienie dziecka od piersi i utrzymująca się w związku z tym nadprodukcja pokarmu,
• zakażenie gronkowcem złocistym, które jest najczęstszą przyczyną laktacyjnego zapalenia piersi.

Do powstania stanu zapalnego dochodzi w przepełnieniu piersi. Jeśli sytuacja utrzymuje się przez kilka dni, a odpływ pokarmu jest utrudniony, może dojść do namnażania się gronkowca złocistego.

Jak rozpoznać okołoporodowe zapalenie piersi?

Objawy laktacyjnego zapalenia piersi dosyć łatwo rozpoznać. Ból i obrzęk, a nierzadko też towarzyszące im uczucie „gorąca” piersi, to główne sygnały. Zazwyczaj pojawia się również gorączka, nawet do 38,5^oC i powyżej. Okołoporodowe zapalenie piersi często idzie w parze ze złym samopoczuciem.

Wiele mam zastanawia się, czy w tym czasie może karmić dziecko naturalnie. Odpowiedź jest bardzo prosta: tak. Maleństwo jeszcze przed wystąpieniem objawów zetknęło się z niepożądanymi drobnoustrojami (patogenami), powodującymi laktacyjne zapalenie piersi. Dalsze karmienie pozwala dostarczyć dziecku przeciwciała, które organizm zapobiegliwej mamy tworzy dla siebie i maluszka.

Oczywiście w razie jakichkolwiek wątpliwości warto udać się do lekarza lub doradcy laktacyjnego. Pomogą oni w odróżnieniu laktacyjnego zapalenia piersi od innych dolegliwości.

Jak radzić sobie z laktacyjnym zapaleniem piersi?

Należy podkreślić, że czynności podejmowane przy okołoporodowym zapaleniu piersi mają przede wszystkich charakter objawowy. W pierwszej kolejności należy zadbać o poprawną technikę karmienia i wykluczyć ewentualne czynniki przyczyniające się do zaostrzania stanu zapalnego. Wśród typowych zaleceń wymienia się głównie:

• rozpoczynanie karmienia dziecka od tej piersi, w której pojawił się stan zapalny,
• częstsze karmienie (nawet co 2 godziny),
• karmienie w różnych pozycjach.

Dodatkowo mama maluszka może rozważyć stosowanie ciepłych okładów na pierś, z której karmi, a po zakończeniu podawania pokarmu przykładanie okładów zimnych (np. lodu lub specjalnych kompresów żelowych). W przypadku utrzymywania się wysokiej gorączki trzeba zadbać o spożywanie odpowiedniej ilości płynów oraz pełnowartościowych posiłków. W czasie laktacji można rozważyć uzupełnienie diety o probiotyki – są bezpieczne dla dziecka i wzmacniają organizm karmiącej mamy. Źródłem naturalnych probiotyków są produkty fermentowane, jak kefir, kapusta kiszona, ale też chleb na zakwasie czy zupa miso. Aby wspomóc powrót karmiącej mamy do zdrowia, można także sięgnąć po suplementację probiotykiem, zawierającym szczep Lactobacillus fermentum (CECT5716). Jest to szczep wyizolowany z mleka zdrowych matek karmiących i posiada zdolność kolonizacji kobiecego gruczołu mlekowego.

Aby ograniczyć stan zapalny i zmniejszyć dolegliwości bólowe można przyjmować niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) lub paracetamol. W zdecydowanej większości przypadków postępowanie terapeutyczne jest wystarczające dla uśmierzenia bólu. Stan zapalny, o ile nie dojdzie w międzyczasie do zakażenia bakteryjnego, ustępuje zwykle po okresie od 2 do 6 dni.

Zdarza się jednak, że powstaje potrzeba podania antybiotyku. Wskazaniami do jego podania są następujące sytuacje:

• zapalenie rozwija się torem infekcyjnym przy uszkodzonych lub zakażonych brodawkach piersiowych u karmiącej mamy,
• nie uzyskano poprawy w ciągu 24-48 godzin, pomimo wyżej opisanych działań,
• kobieta w momencie zgłoszenia się do lekarza jest w złym stanie ogólnym,
• przy klinicznych objawach zapalenia piersi pobrano posiew pokarmu i uzyskano jeden szczep dominujący w mianie >10³/ml.

Właściwie dobrana i zastosowana zgodnie z powyższymi wskazaniami antybiotykoterapia zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań, zwłaszcza ropnia piersi. Dobór antybiotyku musi być oparty na wiedzy (najczęstsza flora bakteryjna) albo na wyniku badania lekowrażliwości, jeśli były wskazania do wykonania posiewu. Jednakże za każdym razem trzeba skonsultować swoje działania w tym zakresie z lekarzem.

Przy antybiotykoterapii warto suplementować szczep Lactobacillus fermentum (CECT5716), którego bezpieczeństwo i skuteczność zostały udowodnione w badaniach klinicznych. Stosowanie antybiotyku powoduje znaczne zmniejszenie dobroczynnych bakterii w mikrobiocie, dlatego zasadne jest podawanie probiotyku podczas antybiotykoterapii lub zaraz po jej zakończeniu. Wskazana w tym przypadku jest suplementacja w ilości 3x10⁹ CFU przez 21 dni. Stosowanie Lactobacillus fermentum (CECT5716) LC40^® uzupełnia antybiotykoterapię poprzez synergię działań przeciw patogenom laktacyjnego zapalenia piersi dzięki wzmacnianiu zarówno wrodzonej, jak i nabytej odpowiedzi immunologicznej.