Leki przeciwbólowe - jak je bezpiecznie przyjmować?

Leki przeciwbólowe są stosowane przez każdego z nas gdy tylko pojawi się ból głowy, brzucha, kręgosłupa czy ból menstruacyjny. Ich stosowanie wydaje się proste – wystarczy sięgnąć do domowej apteczki po odpowiedni specyfik, zażyć go i ból powinien ustępować. W praktyce jednak okazuje się, że wiele osób stosuje leki przeciwbólowe w niewłaściwy sposób i przez to stwarzają one same dla siebie poważne zagrożenie. Jak więc bezpiecznie przyjmować leki przeciwbólowe?

Ból głowy, zęba czy bolesne miesiączki – wszystkie z wymienionych dolegliwości bólowych sprawiają, że sięgamy po leki przeciwbólowe. Zdobyć tego rodzaju preparaty nietrudno – dostępne są w końcu nie tylko w aptekach, ale i w wielu innych miejscach, takich jak np. sklepy spożywcze czy stacje benzynowe. W takiej sytuacji wydawać by się mogło, że skoro środki uśmierzające ból są na wyciągnięcie ręki, to są w pełni bezpieczne. Owszem, leki przeciwbólowe nie powinny prowadzić do żadnych poważniejszych zagrożeń, ale tylko dopóki są stosowane w racjonalny sposób i zgodnie ze wszelkimi wskazaniami. W innych sytuacjach gdy stosuje się ich zbyt dużo, łączy się nieprawidłowo różne środki przeciwbólowe czy przyjmuje je przez zbyt długi czas – leki te mogą skutkować bardzo poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Spis treści:

1. Dlaczego nie można łączyć ze sobą różnych leków przeciwbólowych?
2. Jakie mogą być skutki uboczne stosowania leków przeciwbólowych?
3. Kiedy najlepiej zażywać lek przeciwbólowy, aby było to bezpieczne?
4. Czego unikać przy przyjmowaniu leków przeciwbólowych?
5. Jak długo można stosować leki przeciwbólowe?
6. Które z leków przeciwbólowych mogą prowadzić do uzależnienia?
7. Jakie środki ostrożności są niezbędne przy stosowaniu leków przeciwbólowych u dzieci?

Dlaczego nie można łączyć ze sobą różnych leków przeciwbólowych?

Pierwszą zasadą dotyczącą bezpiecznego stosowania leków przeciwbólowych jest to, że najlepiej korzystać w jednym czasie tylko z jednego preparatu. Tak jest najkorzystniej z kilku powodów. Po pierwsze zdarza się, że pacjent, który wiedzy z zakresu farmacji nie posiada, zaczyna zażywać pozornie dwa różne leki, które tak naprawdę – różnią się konkretną substancją czynną – aczkolwiek ostatecznie substancje te należą do tej samej grupy lekowej (np. do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, czyli NLPZ). Przyjmowanie tego rodzaju mieszanki w jednym czasie może nie skutkować wystąpieniem silniejszego działania przeciwbólowego, a może to tak naprawdę zwiększyć ryzyko rozwinięcia się skutków ubocznych zażywanych farmaceutyków.

Zdarza się też, że w domu mamy np. trzy teoretycznie inne – bo różniące się nazwami – leki przeciwbólowe, które w rzeczywistości w swoim składzie mają dokładnie taką samą substancję czynną. Zażycie z kolei większych niż zalecane dawek danego środka przeciwbólowego grozi wystąpieniem skutków ubocznych, jak i związane jest z ryzykiem zatrucia.

Czytaj: Ból głowy przed okresem, a nawet migrena miesiączkowa - jak przetrwać okres?

Jakie mogą być skutki uboczne stosowania leków przeciwbólowych?

Skutki uboczne stosowania leków przeciwbólowych mogą być bardzo różne – wszystko zależne jest tutaj od tego, jakie dokładnie środki zażywa pacjent. W przypadku jednych z częściej wykorzystywanych preparatów przeciwbólowych – leków z grupy NLPZ - za jedne z istotniejszych uznawane jest ryzyko:

• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (przy przyjmowaniu tych leków występować mogą biegunki, uczucie niestrawności, ale i zwiększeniu ulega ryzyko wystąpienia owrzodzeń w przewodzie pokarmowym),
• toksycznego działania tych środków na nerki,
• uszkodzenia wątroby.

Szczególną ostrożność powinno się zachować przy stosowaniu leków z substancją czynną paracetamolu. Środek ten jest jednym z częściej wykorzystywanych leków przeciwbólowych, z drugiej strony to ta właśnie substancja jest jedną z najczęściej odpowiadających za polekowe uszkodzenia wątroby. Dlatego preparaty z zawartością paracetamolu należy przyjmować zawsze z zachowaniem bardzo dużej ostrożności.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są zwykle preparatami pierwszego wyboru u chorych z jakimiś dolegliwościami bólowymi. Kiedy jednak pacjent zmaga się ze znacznie silniejszym bólem lub gdy przyjmowanie NLPZ nie doprowadza do wystąpienia oczekiwanych efektów, możliwe jest, iż zostaną zalecone mu innego rodzaju środki przeciwbólowe – np. te z grupy opioidowych leków przeciwbólowych, które zawierają np. morfinę, oksykodon czy tamadol. Do skutków ubocznych ich stosowania zaliczane są nieco inne problemy niż te, które opisane zostały przy omawianiu NLPZ i mogą nimi być m.in.:

• zaparcia,
• nudności,
• suchość w jamie ustnej,
• nasilenie objawów alergii u osób zmagających się z tego rodzaju schorzeniami,
• senność,
• zaburzenia oddychania.

Kiedy najlepiej zażywać lek przeciwbólowy, aby było to bezpieczne?

Ogólnie zalecane jest to, aby leki przeciwbólowe przyjmować wtedy, kiedy ból dopiero zaczyna się pojawiać (dotyczy to szczególnie tych osób, u których problemy tego rodzaju – np. bóle menstruacyjne czy bóle głowy – występują dość często). W innej sytuacji, czyli wtedy, gdy środek łagodzący ból zażywany jest dopiero po rozwinięciu się maksymalnego stopnia dolegliwości bólowych, pojawia się możliwość nie tylko tego, że oczekiwany efekt w postaci uśmierzenia bólu wystąpi później, ale i występuje ryzyko, że do jego ustąpienia konieczne będzie zażycie większej dawki leku przeciwbólowego.

Dość często pacjenci zastanawiają się nad tym, czy leki przeciwbólowe można przyjmować na czczo, na pusty żołądek. Ogólnie takie postępowanie jest raczej niezalecane – przyjęcie posiłku przed lekiem przeciwbólowym zmniejsza zagrożenie pojawiania się jego skutków ubocznych ze strony przewodu pokarmowego.

Czego unikać przy przyjmowaniu leków przeciwbólowych?

Wspomnieć tutaj należy i o tym, że w czasie stosowania leków przeciwbólowych najlepiej zrezygnować z różnych używek. Przede wszystkim mowa tutaj o alkoholu. Doskonale wiadomo, że napoje wyskokowe – szczególnie przyjmowane w dużych ilościach – mogą prowadzić do uszkodzenia m.in. wątroby. W sytuacji, gdy pacjent stosuje leki przeciwbólowe, a jednocześnie spożywa alkohol, ryzyko  uszkodzeń ulega znacznemu nasileniu. 

Tak naprawdę stosując leki przeciwbólowe, najkorzystniej byłoby zrezygnować z napojów wyskokowych, ale i z innych napojów, które teoretycznie wydają się całkowicie niegroźne. Mowa tutaj przede wszystkim o soku grejpfrutowym – napój ten może wpływać na metabolizm wielu farmaceutyków, prowadząc do zmniejszenia lub zwiększenia ich stężenia we krwi. Pierwsze ze zjawisk może sprawiać, że lek będzie nieskuteczny, drugie zaś może zwiększać ryzyko wystąpienia objawów ubocznych. Z wymienionych powodów środki przeciwbólowe najlepiej popijać zwykłą wodą mineralną, a picie soku grejpfrutowego odłożyć do czasu zakończenia ich stosowania.

Jak długo można stosować leki przeciwbólowe?

W sytuacji, gdy preparaty przeciwbólowe zalecił nam lekarz, wtedy stosować je powinniśmy zgodnie z jego zaleceniami. Co jednak zrobić wtedy, gdy środki tego rodzaju stosujemy na własną rękę? Otóż w takim przypadku najbezpieczniej jest przyjmować leki przeciwbólowe przez krótki czas, sięgający 3-5 dni. Jeżeli mimo zażywania leku przeciwbólowego dolegliwości bólowe po takim czasie stale u nas występują, dla własnego bezpieczeństwa najkorzystniejsze jest udanie się na wizytę do lekarza – możliwe, iż w celu wyeliminowania dolegliwości bólowych konieczne będzie skorzystanie z silniej działających, dostępnych na receptę, leków przeciwbólowych, jak i istnieje możliwość, iż tak naprawdę w celu wyeliminowania bólu najpierw trzeba określić jego przyczynę, a potem wdrożyć oddziaływania terapeutyczne skierowane ku jej usunięciu.

Które z leków przeciwbólowych mogą prowadzić do uzależnienia?

Tak jak o uzależnieniu od substancji czynnej paracetamolu raczej nie sposób mówić, tak już istnieje możliwość wystąpienia tego problemu przy zażywaniu innego rodzaju leków przeciwbólowych. Mowa tutaj przede wszystkim o opioidach, które to niestety mogą prowadzić do rozwoju zależności zarówno psychicznej, jak i fizycznej. Przede wszystkim ze względu na takie właśnie ryzyko istnieje aż tyle regulacji dotyczących zapisywania pacjentom leków z grupy opioidów (środki te zaliczane są do grupy leków narkotycznych). Zwrócić tutaj jednak należy uwagę na to, że tak naprawdę nie trzeba bać się opioidowych leków przeciwbólowych. Jeżeli ich przyjmowanie jest uzasadnione (np. z powodu choroby nowotworowej i związanego z nią silnego bólu), to wtedy – przy ich racjonalnym stosowaniu – ryzyko uzależnienia jest małe, a jednocześnie środki te mogą naprawdę poprawiać jakość życia pacjenta, w związku z czym korzyści płynące z ich przyjmowania mogą znacząco przewyższać potencjalne ryzyko.

Jakie środki ostrożności są niezbędne przy stosowaniu leków przeciwbólowych u dzieci?

Zagadnienie tak naprawdę szczególne – podawanie leków przeciwbólowych dzieciom. Jak najbardziej mogą być stosowane u najmłodszych pacjentów, u nich jednak zachować trzeba jeszcze więcej środków ostrożności niż u osób dorosłych. Przede wszystkim należy zwracać uwagę na podawane dziecku dawki leków – są one znacznie mniejsze niż u osób dorosłych, dodatkowo dawkowanie farmaceutyków u dzieci przelicza się zwykle na kilogram masy ciała, w związku z czym tak naprawdę zawsze trzeba zastanowić się przez dłuższą chwilę i dokonać odpowiednich obliczeń, a dopiero potem podać dziecku lek.

Czytaj: Leki przeciwzapalne dla dzieci: działanie, stosowanie i przeciwwskazania

Podkreślić należy także i to, że tak jak pewne leki można stosować u dzieci podobnie jak u dorosłych – mowa tutaj np. o lekach z zawartością paracetamolu czy ibuprofenu – tak już innych zdecydowanie należy u nich unikać. Do drugiej ze wspomnianych grup należy przede wszystkim kwas acetylosalicylowy, którego u najmłodszych – dopóki tak nie zaleci lekarz – stosować nie można ze względu na ryzyko pojawienia się po jego zażyciu groźnego problemu zdrowotnego, którym jest zespół Reye’a.

Czytaj: Bóle brzucha u dzieci: przyczyny, objawy, leczenie