Ciąża w czasie wypowiedzenia. Jakie uprawnienia ma pracownik, a jakie obowiązki ma pracodawca?

Rozwiązywanie umów o pracę zawsze budzi kontrowersje. Tym bardziej, gdy chodzi o kobiety w ciąży. Zawsze wtedy pojawia się pytanie: co dalej i czy pracodawca miał prawo rozwiązać umowę o pracę z kobietą w ciąży. Odpowiedź znajdziecie w artykule prawnika Marta Olkowicz, młodszy prawnik w Kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni Sp. p. (KKZ)

Czy pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę z kobietą w ciąży, z kobietą, która po otrzymaniu wypowiedzenia dowiedziała się, że jest w ciąży czy też z kobietą, która zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia? Ponieważ takich pytań ze strony kobiet jest bardzo wiele, zapytaliśmy o to Martę Olkowicz, młodszego prawnika w Kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni Sp. p. (KKZ).

.

Spis treści

1. Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę
2. Zajście w ciążę w okresie wypowiedzenia
3. Czy rodzaj umowy ma znaczenie?
4. Istnieją wyjątki od reguły
5. Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika
6. Roszczenia pracownika

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę

Kodeks pracy wprowadza bezwzględny zakaz wypowiadania oraz rozwiązywania umów o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Przy rozwiązywaniu umów o pracę z kobietami w ciąży możemy mieć do czynienia z trzema sytuacjami:

• pracodawca wręcza rozwiązanie umowy o pracę pracownicy, która jest w ciąży i pracodawca posiada o tym wiedzę.
• pracodawca wręcza rozwiązanie umowy o pracę pracownicy, która jest w ciąży i pracodawca nie wie o tym.
• pracodawca wręcza rozwiązanie umowy o pracę pracownicy, która jest w ciąży, ale zarówno pracodawca jak i pracownica nie posiadają o tym wiedzy.

Żadna z powyższych sytuacji nie pozwala pracodawcy na rozwiązanie umowy o pracę. Co więc zrobić, gdy znajdziemy się w jednej z powyższych sytuacji? Przy pierwszej sytuacji należy przypomnieć pracodawcy o ciąży (na wypadek gdyby zapomniał) oraz że w takiej sytuacji rozwiązanie umowy o pracę jest niemożliwe.

W przypadku drugiej sytuacji trzeba poinformować pracodawcę o ciąży, dostarczyć zaświadczenie od lekarza. Następnie pracodawca ma obowiązek wycofać oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę. W przypadku trzeciej sytuacji, gdy pracownica, która po otrzymaniu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę (w okresie wypowiedzenia) dowie się, że jest w ciąży, powinna poinformować o tym pracodawcę.

W tej sytuacji pracodawca również ma obowiązek cofnąć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę. Jeżeli jednak pracodawca nie wycofa złożonego oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę, – w każdej z opisanych wyżej sytuacji - pracownica ma prawo do złożenia odwołania do sądu pracy.

W kontekście trzeciej sytuacji, tj. bycia w ciąży w dniu otrzymania rozwiązania umowy o pracę, ale nie posiadania o tym wiedzy, należy wskazać, iż nie jest istotne, kiedy pracownica dowie się o ciąży, ale stan na dzień otrzymania rozwiązania umowy o pracę.

Zajście w ciążę w okresie wypowiedzenia

Zdarzają się też sytuacje, gdy w dniu otrzymania wypowiedzenia pracownica nie jest w ciąży, ale zajdzie w nią w okresie wypowiedzenia. Tutaj możemy wyróżnić dwie sytuacje:

• pracownica, która otrzymała rozwiązanie umowy o pracę, zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia i dowiedziała się o tym przed rozwiązaniem umowy o pracę.
• pracownica, która otrzymała rozwiązanie umowy o pracę, zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia i dowiedziała się o tym po rozwiązaniu umowy o pracę.

W przypadku wystąpienia sytuacji nr 1, należy poinformować pracodawcę o ciąży przed zakończeniem okresu wypowiedzenia i dostarczyć pracodawcy stosowne zaświadczenie od lekarza.

W drugiej zaś sytuacji, gdy umowa uległa już rozwiązaniu, pracownicy przysługuje prawo do złożenia odwołania od rozwiązania umowy o pracę. Termin 21 dni na złożenie odwołania w takiej sytuacji powinien być liczony od chwili, kiedy pracownica dowiedziała się o ciąży, a nie od dnia doręczenia jej oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę.

Czytaj również: Koniec umowy o pracę a ciąża i urlop macierzyński

Prawa i przywileje ciężarnej pracującej na etacie. Sprawdź, jakie prawa ci przysługują

Czy rodzaj umowy ma znaczenie?

Ochroną są objęte umowy o pracę na czas nieokreślony, określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc i wówczas mogą ulec rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży i przedłużeniu do dnia porodu.

Istnieją wyjątki od reguły

Dyscyplinarka

Od każdej reguły istnieją wyjątki i tak też jest w przypadku zakazu rozwiązywania umów o pracę z kobietami w ciąży. Pierwszym wyjątkiem jest sytuacja, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Jeśli okaże się, że pracownica nie jest reprezentowana przez zakładową organizację związkową, pracodawca będzie zwolniony z obowiązku uzyskania zgody na rozwiązanie z taką pracownicą umowy o pracę. Analogicznie będzie w sytuacji, gdy pracodawca nie jest objęty zakresem działania żadnego związku zawodowego.

Dyscyplinarkę może otrzymać pracownica w ciąży, która:

• dopuściła się ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
• popełniła w czasie trwania umowy o pracę przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie jej na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
• zawiniła utraty swoich uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Zakaz rozwiązania umowy o pracę z kobietą w ciąży ma zastosowanie także do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika, tj. w przypadku długotrwałej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą.

Upadłość i likwidacja

Kobiety w ciąży nie podlegają również ochronie w sytuacji, gdy dochodzi do upadłości bądź likwidacji zakładu pracy, a więc pracodawca może rozwiązać z kobietą w ciąży umowę o pracę za wypowiedzeniem. W takiej sytuacji pracodawca również ma obowiązek współdziałania z zakładową organizacją związkową reprezentująca daną pracownicę w zakresie ustalenia konkretnego terminu rozwiązania umowy o pracę.

Pracodawca powinien zadbać o zapewnienie takiej pracownicy innego zatrudnienia. Jeśli okaże się to niemożliwe, to pracownicy zgodnie z kodeksem pracy przysługują stosowne świadczenia, tj. zasiłek zrównany w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Warto pamiętać, że w przypadku likwidacji stanowiska pracy kobiety w ciąży są objęte ochroną.

Umowa na zastępstwo

Warto też zwrócić uwagę na umowy o pracę na zastępstwo. Albowiem pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą w ciąży zatrudnioną w celu zastępstwa innego pracownika. Jednakże, w przeciwieństwie do zwykłych umów na czas określony nie ulegają one automatycznemu przedłużeniu.

Umowa o pracę na czas określony lub na okres próbny przekraczająca jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Należy też pamiętać, że gdy np. zastępowana pracownica wróci z urlopu wychowawczego, umowa o pracę pracownicy zastępującej przyjętej na czas zastępstwa ulegnie rozwiązaniu bez względu na to, czy będzie ona w ciąży i jaki jest stan zaawansowania tej ciąży.

Wypowiedzenie zmieniające

Ochrona kobiet w ciąży obejmuje nie tylko tzw. wypowiedzenia definitywne, ale także wypowiedzenia zmieniające. Zmiana warunków pracy i płacy może nastąpić jedynie w formie porozumienia zmieniającego, czyli za zgodą obu stron. Wobec czego ważne jest, by przyszła mama pamiętała o swoich prawach i gdy będzie decydowała się na porozumienie zmieniające, robiła to świadomie.

Świadoma rezygnacja z przysługujących praw, wyklucza uchylenie się od swojego oświadczenia woli, pogarszającego sytuację przyszłej mamy. Jako, że od każdej reguły istnieją wyjątki, od tej również. Pogorszenie sytuacji pracownika objętego analizowaną w tym artykule ochroną jest dopuszczalne w przypadku wejścia w życie mniej korzystnych dla pracowników postanowień układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania (art. 77 [2] § 5 oraz art. 241[13] § 2 KP).

Zaś w ustawie o tzw. zwolnieniach grupowych przewidziano, że pracownicy w ciąży, pracownikowi w okresie urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego można wypowiedzieć warunki pracy i płacy, jeżeli zachodzą tzw. przyczyny niedotyczące pracowników, przy czym gdyby powodowało to obniżenie wynagrodzenia, takim pracownikom do końca okresu ochronnego przysługuje dodatek wyrównawczy obliczany według zasad wynikających z Kodeksu pracy.

Czytaj również: Opieka nad żoną po porodzie? Zasiłek opiekuńczy, wynagrodzenie i formalności

Kobieta w ciąży na zwolnieniu lekarskim – 14 najczęstszych pytań przyszłych mam

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika

Nie tylko pracodawca może rozwiązać umowę o pracę. Takie samo uprawnienie przysługuje pracownicy. Co więc w sytuacji, gdy kobieta w ciąży złoży oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę, a potem uzna, że jednak nie chciałby odchodzić z tej pracy? Bądź, co w sytuacji, gdy pracownica podpisze porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę, a następnie pozyska wiedzę, że w dniu podpisania porozumienia była w ciąży.

Pracownica, która nie wiedząc, że jest w ciąży, złożyła oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę lub podpisała z pracodawcą porozumienie, może uchylić się od jego skutków jako, że działała pod wpływem błędu co do okoliczności faktycznych. Oznacza to, że taka pracownica może cofnąć złożone oświadczenie pod warunkiem, że w dniu jego składania nie posiadała wiedzy, że jest w ciąży.

Na taką wadę oświadczenia nie może powołać się pracownica, która w dniu jego składania nie była w ciąży, a zaszła w nią np. w okresie wypowiedzenia oraz pracownica, która w momencie podpisywania porozumienia stron rozwiązującego umowę o pracę wiedziała o ciąży. W takiej sytuacji ponowne zatrudnienie zależy wyłącznie od dobrej woli byłego pracodawcy.

Roszczenia pracownika

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę z kobietą w ciąży jest niezgodne z prawem oraz względnie nieważne. Jednakże, takie wypowiedzenie może zostać uznane za bezskuteczne dopiero przez sąd przy ewentualnym wniesieniu odwołania, w którym można domagać się uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowania.